Usûl nedir?
Belli bir süre içerisinde, uzun ve kısa zamanlarla, kuvvetli ve hafif vuruşların sıralanmasından meydana gelen, kalıplaşmış ölçülere usûl denir.
Usûl önce ikiye ayrılır:
1) Sayı adetlerine göre,
2) Niteliklerine göre.
Sayı adetlerine göre de usûl ikiye ayrılır:
a) Küçük usûller:
İki adet birim zamanlı, NİM SOFYAN usûlünden, on beş adet birim zamanlı RAKSAN ve BEKTAŞİ RAKSANI usûllerinin sonuna kadar olan usûllere denir.
b) Büyük usûller:
On altı adet birim zamanlı, BEKTAŞİ RAKSI, ÇİFTE DÜYEK, FER, NİM BEREFŞAN usûllerinden, yüz yirmi adet birim zamanlı ZENCİR usûlünün sonuna kadar olan usûllere denir.
Niteliklerine göre de usûl ikiye ayrılır:
c) Basit usûller:
Kendisinden başka usûllere ayrılamayan usûllere denir. Türk Musıkîsinde iki tane basit usûl vardır. 1) NİM SOFYAN USÛLÜ. 2) SEMÂÎ USÛLÜ.
d) Birleşik usûller:
Kendisinden başka usûllere ayrılabilen usûllere denir. NİM SOFYAN ve SEMÂÎ usûllerinin dışındaki bütün usûller BİRLEŞİK USÛLLERDİR.
Türk Musıkîsinde eserler nota ve usûlleri, sağ elle sağ dize, sol elle sol dize vurularak deşifre edilmelidir. Bugün usûl unutulmuştur, unutturulmuştur. İtri Efendiler, Dede Efendiler, Hacı Ârif Beyler, Türk Musıkîsini nota ve usûllerini dizlerine vurarak öğrenmişler ve öğretmişlerdir. Türk Musıkîsini kim bu Hocalarımızdan daha iyi biliyor? T.C. Devletinin Konservatuvarlarında ve Çamlıca Musıkî Derneği'nde de eserler nota ve usûlleri vurularak deşifre ediliyor.
Konservatuvarların ses eğitimi (şan) bölümünde eserler, nota ve usûlleri vurularak geçiliyor. Eğitim süresi dört yıl, beş yıl. Ancak, öğrenci mezun olduktan sonra, usûl bir kenara bırakılıyor. Çünkü, artık mezun olmuş öğrenciye öğretecek kimse yok! Kendi başına da bir eseri, notası, usûlü ve güftesiyle aynı anda geçmek kolay değil. Aslında bir eseri, nota, usûl ve güfteyle birlikte deşifre etmek için, öğrencileri küçük yaşlarda, çekirdekten yetiştirmek gerekiyor.
Sanatçı olmak kolay değil.
Konservatuvarların dışında, eserleri nota, usûl ve güfteyle beraber, derneklerde, vakıflarda, topluluklarda geçmek için, bir an önce konservatuvarlarda hocalık ve şeflik bölümleri açılmalıdır.
Kültür Bakanlığımızın bu konuya acil olarak eğilmesi gerekiyor.
"Usûlsüz deşifre edilen Türk Musıkîsi eserleri, ruhsuz bedene benzer."
(Ayhan Haksal)
